Waarom leiderschap radicaal moet veranderen

Jarenlang dachten we in termen van VUCA: volatiliteit, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit. Een wereld waarin alles sneller, moeilijker en onvoorspelbaarder werd. Agile werken, scenario-denken, wendbaar leiderschap – het werd allemaal ontwikkeld om met VUCA om te gaan.

Maar de realiteit van vandaag vraagt om meer dan wendbaarheid. We leven in een BANI-wereld: brittle (broos), anxious (angstig), non-linear (niet-lineair) en incomprehensible (onbegrijpelijk). Een wereld waarin niet alleen de systemen fragiel zijn, maar ook mensen. Waar verandering niet voorspelbaar verloopt, maar grillig en chaotisch is. Waar simpele oorzaken en duidelijke oplossingen zeldzaam zijn geworden.

VUCA-denken is niet meer genoeg

In een VUCA-wereld kon je reageren met snelheid, flexibiliteit en innovatie. Maar in een BANI-wereld raakt snelheid uitgeput, creëert flexibiliteit angst, en is innovatie niet altijd het antwoord. BANI vraagt niet alleen om wendbaarheid, maar om emotionele intelligentie, relationele veiligheid en betekenisvol leiderschap.

Wat betekent dit voor leiderschap?

Leiderschap moet verschuiven van beheersen naar aanwezig zijn. Van plannen maken naar verhalen vertellen. Van antwoorden geven naar ruimte maken voor collectieve wijsheid.

Concreet vraagt BANI-leiderschap:

• Breekbaarheid erkennen: kwetsbaarheid niet verbergen, maar benoemen en samen dragen.
• Omgaan met angst: emotionele veiligheid creëren door open communicatie en betrokkenheid.
• Denken in patronen: lineair oorzaak-gevolg loslaten en leren zien hoe systemen echt bewegen.
• Omarmen van onbegrip: niet alles hoeven snappen om te kunnen handelen. Besluiten durven nemen in onzekerheid.

De oude reflexen werken niet meer

In BANI raken klassieke leiderschapsreflexen snel uitgeput:

• Controle leidt tot verstarring.
• Urgentie creëren leidt tot angst en verlamming.
• Structuur opleggen leidt tot weerstand en rigiditeit.

Als leiders blijven vasthouden aan oude reflexen, versterken ze precies datgene wat ze proberen te voorkomen. Meer controle maakt systemen brozer. Meer druk vergroot angst. Meer structuur sluit af wat open zou moeten blijven.

Hoe ziet dat eruit in de praktijk?

Een organisatie die worstelt met snelle veranderingen in de markt besluit de besluitvorming te centraliseren “om grip te houden”. De gevolgen: teams worden terughoudend, innovatie vertraagt en onzekerheid neemt toe. De poging tot beheersing maakt de organisatie juist brozer. Precies de valkuil van oud leiderschap in een BANI-wereld.

Wat kun je morgen al doen?

Je hoeft niet te wachten op een nieuw organisatiemodel. Kleine stappen maken het verschil:

• Bespreek openlijk waar de organisatie broos is – niet als falen, maar als realiteit.
• Creëer naast momenten van actie ook momenten van reflectie.
• Laat teams zelf patronen benoemen die ze zien – en experimenteer met kleine doorbrekingen.
• Vier successen en toon moed om nieuwe wegen te verkennen.

Soms begint leiderschap niet bij een nieuw antwoord, maar juist bij het stellen van vragen.

VUCA vraagt om wendbaarheid. BANI vraagt om volwassenheid, leiders die reageren op wat er verandert en voelen wat nodig is. Leiders die moed tonen om de onzekerheid aan te gaan en leren dragen.

Veranderen in een BANI-wereld begint niet bij processen. Het begint bij aanwezigheid.

En leiderschap is precies dat: aanwezig durven zijn. 

Unlock potential, Achieve excellence.